ققنوس سعادت آباد: بازیابی زندگی در عصر همه‌گیری
گزارشی از تجربه و نتایج سومین مسابقه معماری گروه ساختمانی نکسا
گروه سرمایه‌گذاری ساختمانی نکسا که این روزها با ساخت پروژه‌های فاخر و خلاقانه‌ی خود شهرت و اعتباری جهانی یافته است به سراغ ساخت مجتمع مسکونی‌رفاهی در محله سعادت آباد آمده است. نکسا به سنت پروژه‌های اخیرش، طرح معماری این ساختمان را از طریق رقابتی معماری انتخاب و معرفی می‌کند.
کوی سیزدهم بلوار شهرداری سعادت‌آباد، گذر ویژه و منحصر به فردی است. عمده‌ی مساحت بلوک جنوبی کوی که محل حضور شهرداری منطقه ۲ و زمین ورزشی است با انبوه درختان پهن‌برگ پوشیده شده است و چنان کیفیتی به این کوی داده که عابران را به پیاده‌روی در آن دعوت می‌کند. کوی سیزدهم به تازگی افتتاح ساختمان جدید بورس را نیز تجربه کرده است؛ ساختمانی طراحی شده توسط هادی تهرانی، معمار ایرانی‌الاصل مقیم آلمان، که چندسال پیش طرح آن از طریق مسابقه‌ی دیگری انتخاب شد. حال این کوی در انتظار ققنوس سعادت آباد است که از برابر عرصه‌ی سبز جنوبی کوی برخیزد و تجربه‌ی شیوه‌ای جدید از زیست شهری را عرضه کند؛ برجی ۱۱ طبقه با کاربری مختلط که ۱۰ طبقه‌ی آن به واحدهای مسکونی اختصاص می‌یابد
انگیزه‌های برگزاری رقابت معماری
گروه سرمایه‌گذاری ساختمانی نکسا که امروز با تجربه‌ی پروژه‌های درخشان خود مانند خانه‌ی شریفی‌ها و برج‌‌باغ سدروس، پروژهی زیما و هتل‌مسکونی گراندو به شهرت رسیده، توسعه‌دهنده‌ی این ساختمان جدید است. برگزاری مسابقه معماری برای ساختمان‌های مسکونی و غیرعمومی به دلیل هزینه‌های آن و پروسه‌ی متفاوتش کمتر رخ می‌دهد؛ با این حال نکسا رسیدن به طرح اولیه و انتخاب ساختمان سی‌وچهارم خود را مانند چند ساختمان اخیر دیگرش از طریق برگزاری مسابقه‌ای حرفه‌ای پیگیری می‌کند. استراتژی این گروه بر ترویج استفاده از خلاقیت و یافتن پاسخ‌های هوشمندانه به نیازهای اساسی زندگی مدرن و ارتقاء سطح کیفیت زندگی مخاطبان خود بنا نهاده شده است. داود دوست‌محمدی، مدیرعامل نکسا، در گفت‌وگویی رسانه‌ای برگزاری مسابقه را در راستای همین استراتژی و «تلاشی برای دیدن پروژه از نگاه‌های متفاوت و اطمینان از رسیدن به بهترین طرح ممکن» می‌خواند. دو مسابقه‌ی پیشین این گروه ساختمانی به صورت محدود و میان چهار گروه معماری شاخص تهران برگزاری شده بود اما نکسا روند خود را از این تجربه‌ی جدید تغییر داده است. دوست‌محمدی دلیل محدود بودن مسابقات پیشین را «تازگی برگزاری مسابقه معماری مسکونی برای نکسا و پرهیز از ایجاد حواشی» طرح می‌کند که حال با بلوغ این نهاد فرصت برگزاری مسابقه‌ای گسترده‌تر فراهم شده است.
استراتژی رقابت
آنچنان که در سند معرفی این رقابت می‌خوانیم، نکسا توقع دارد در این رقابت شرایط روز جامعه‌ی شهری تهران و شرایط ویژه همه‌گیری بیماری کرونا لحاظ شود و از این مسیر متغیر جدیدی در الگوهای سکونت آپارتمانی شناسایی شود. همچنین نکسا با توجه به مخاطبین این ساختمان توقع دارد الگوهای آسایش و رفاه، در این نوع از ساختمان‌های مسکونی مدرن، به شکل خاص‌تری بازنگری شود. این بازنگری باید به شیوه‌ای باشد که به اثری متناسب با سبک‌زندگی معاصر شهری، فرهنگ، اقلیم، محیط‌زیست و با تامین بهره‌وری بیشتر در بنا و تخصیص بهتر منابع مالی سرمایه‌گذاران است. این ساختمان می‌بایست هویتی متمایز، معاصر و مدرن داشته باشند و علاوه بر تامین امکانات تفریحی و رفاهی، تا حدامکان هوشمند، پایدار و دوستدار محیط‌زیست طراحی شود.
چگونگی برگزاری رقابت
این رقابت طبق ساختار برگزار کننده سومین رقابت معماری نکسا با مدیریت دکتر علیرضا آقابابایی، دستیاری مهندس گلسا محمود و مشاوره‌ی مهندس زواره محمدی شکل گرفت. برای داوری این رقابت مهندس ایرج کلانتری، مهندس محمد مجیدی، دکتر نشید نبیان، دکتر علیرضا تغابنی، مهندس سامان سیار و دکتر صادق ارنواز (علی‌البدل) انتخاب شدند. ۱۸ گروه شرکت‌کننده‌ی نهایی این رقابت نیز پس از بررسی سوابق‌کار حدود ۸۰ گروه شاخص معماری مسکونی و دعوت از ۳۵ گروه منتخب مشخص شدند.
جایزه‌ی رتبه‌های اول تا سوم به ترتیب ۱۰۰، ۶۰ و ۴۰ میلیون‌تومان، رتبه‌های چهارم و پنجم ۲۰ میلیون‌تومان و رتبه‌های ششم تا دهم ۱۰ میلیون‌تومان تعیین شد. یک جایزه‌ی ۲۵ میلیون‌تومانی ویژه نیز برای ارائه بهترین راه‌حل مناسب عصر همه‌گیری کرونا تعیین شد. برگزارکننده برای جبران هزینه‌های جاری گروه‌های شرکت‌کننده نیز برای تمامی شرکت‌کنندگان کمک‌هزینه‌ای ۵ میلیون‌تومانی مقرر کرد.
طرح برنده
استودیو چلنج با هدایت محسن تاج‌الدین و احسان کریمی و همکاری دلارام دیده‌وری، پونه نصری، نیما نیان، سمانه حسنی‌پور، علی وفادار، نیره شانه‌چی، احمدرضا احمداُف، محمدعلی پناهی و عرفان کریمی ارائه‌دهنده‌ی طرح برنده‌ی این رقابت با عنوان «فونیکس (ققنوس)» بود.
آنچنان که طراحان در اسناد خود ارائه می‌دهند بنیان این طرح بر اساس کهن‌الگویی ایرانی (هندسه‌ی ۹ مربع) و با احترام و توجه به حقوق همسایه‌های این پروژه تعریف شده است. بر اساس این ایده‌ی اصلی زمین به ۹ مربع تقسیم می‌شود و چهار مربع گوشه تا تراز ارتفاعی ساختمان‌های همسایه بالا می‌آیند و متراکم می‌شوند. به این ترتیب کریدور هوایی بین ساختمان‌های شمال و جنوب بلوک شهری امتداد پیدا می‌کند و مسیری شمالی جنوبی نیز برای ایجاد دسترسی از گذر بالا به کوی سیزدهم باز می‌شود. نیمه‌ی بالایی اما از الگویی معکوس پیروی می‌کند و ۴ مربع میانی همچون یک چلیپا پر می‌شوند. به این شکل نه تنها سطح نورگیری بیشتر، فرصت‌های بهتری برای دید و منظر و تنوع فضایی فراهم می‌شود که مسیر نورگیری شرقی و غربی همسایه‌ها نیز تضمین می‌شود. در گام بعدی برای تنوع فضایی و خلق تراس‌ها، طبقات با جابجایی و لغزش‌های روی هم به یک هندسه‌ی قاعده‌مند ولی متکثر ارتقا پیدا می‌کند.
داوران مسابقه در ستایش این اثر در بیانیه‌ی خود به این اشاره می‌کنند که «از معدود پروژه‌هایی است که بر مبنی یک دیاگرام معماری، طراحی را شروع کرده و با مهارت، آن را به مسائل بیرونی پروژه، یعنی ارتفاع زیاد این پروژه نسبت به بافت اطراف، تسری داده‌است». آنها در این بیانیه ادامه می‌دهند که «پروژهی منتج از این تمرین معماری در بخش پایینی، درونگرا و در تعامل با همسایه‌گی بلافصل و در بخش بالایی، برونگرا و در گفتگو با بستر شهری است. دیاگرام پروژه باعث حل مسأله‌ی شهری بدنه‌ها در نمای اصلی و مسأله‌ی مقیاسی و نمای سوم در یک بافت مسکونی و همچنین تولید کیفیات فضایی، راه‌حل مناسب ارائه کرده و این دیاگرام قابلیت توسعه‌ی بیشتر در پلان‌ها، مقاطع و فضاهای داخلی را دارد».
رتبه‌های بعدی
رتبه دوم (جایزه 600 میلیون ریالی)
کوی‌سان (محمد عرب، مینا معین‌الدینی – گروه طراحی فضا رویداد شهر)
رتبه سوم (جایزه 400 میلیون ریالی) و جایزه ویژه کووید 19 (جایزه 250 میلیون ریالی)
خانه‌های کوچه زندگی (احسان حسینی، الهام گرامی‌زاده – دفتر فرآیند منطقی)
رتبه چهارم (جایزه 200 میلیون ریالی)
نکسا ۳۴ علی اندجی – طراحان کالبدی معاصر)
رتبه پنجم (جایزه 200 میلیون ریالی)
شش روی چهار (امیرحسین طاهری – دفتر معماری شیوه دگردیس)
همچنین 5 طرح برتر دیگر که به هرکدام 100 میلیون ریال جایزه تعلق گرفته است بدون رتبه‌بندی به شرح زیر می‌باشد:
ژیوان (علی نقوی نمینی – مهندسین مشاور نگین شهر آینده)
دیدار (بهزاد حیدری – مهندسین مشاور طرح و معماری پرگار)
سروستان (احمد صفار – استودیو صفار)
کارا (علی سوداگران، نازنین کازرونیان – استاک استودیو)
هم‌وند (محمد خاوریان – کا استودیو)
